ანტირეიტინგი: დიეტები რომლებიც არ მუშაობენ და დიდ ზიანს გვაყენებენ

კეტო-დიეტა, ინტერვალური შიმშილობა და სხვა პოპულარული დიეტები ჩვენს ჯანმრთელობას მნიშვნელოვნად ვნებენ. რატომ არ მუშაობენ მოდური დიეტები და როგორ გავხდეთ სწორად?! ამ და სხვა კითხვებზე პასუხები კვების კონსულტანტისა და ფსიქოდიეტეოლოგის – ნატალია ბაბანოვასგან გავიგეთ.

დღეს ყველა ბლოგერი და ფიტნეს-მწვრთნელი საკუთარ დიეტას იგონებს, რომელის შემდეგ უამრავ მოწონებებს აგროვებს და ამდენსავე ადამიანს ვნებს. ძალიან პოპულარულია ამა თუ იმ საკვების აუტანლობის დამოუკიდებლად დიაგნოსტრება, საკუთარი თავისთვის ვიტამინების დანშვნა, შმშილობა, რაციონიდან ხილისა და რძის პროდუქტების ამოღება – სრულიად დამოუკიდებლად, სპეციალისტთან კონსულტაციისა და ანალიზების მაჩვენებლების გადამოწმების გარეშე. ამ სტატიაში სხვადასხვა დიეტების მინუსებზე ვისაუბრებთ და იმედი გვაქვს მისი წაკითხვის შემდეგ, ექიმთან კონსულტაციის გარეშე მათ გამოყენებას აღარ გარისკავთ.

ცილოვანი დიეტა

ცილოვანი დიეტის დროს უბრალო ნახშირწყლები მთლიანად გამოირიცხება რაციონიდან, ცილა კი ყოველდღიური რაციონის 60%-ს შეადგენს, ცხიმები (მხოლოდ მცენარეული) მინიმალური ოდენობით გვხვდება რაციონში.

რატომ არის სახიფათო: ყოველდღიურად ცილების მოხმარება რაციონის 25%-ს არ უნდა აჭარბებდეს, ცილის სიჭარბეს წონის მატებამდე მივყავართ, ნახშირწყლების უკმარისობა კი მუდმივი შიმშილის გრძნობით გვემუქრება, ასევე სუსტდება საკვების მონელებაც, გვიჩნდება კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის პრობლემები, ვკარგავთ კუნთოვან მასას და იწყება თავის ტკივილები. ამ დიეტით ორგანიზმის დასუსტებასა და ჭარბი კილოგრამების მომატებას რისკავთ.

კეტო-დიეტა

კეტოგენური – დაბალნახშირწყლოვანი დიეტა ცხიმების მაღალი შემცველობითა და ცილების ნაკლები შემადგენლობით. თავიდან ბავშვებში ეპილეპსიის მკუნალობისთვის გამოიყენებოდა. ისევე როგორც დიეტათა უმრავლესობა – ჩვენთან ჰოლივუდიდან შემოვიდა, კეტო დიეტას იცავდნენ კიმ კარდაშიანი და ალისია ვიკანდერი.

რატომ არის საშიში: ალბათ გესმით, რომ ვარსკვლავებს პირადი მწვრთნელი, მასაჟისტი და დიეტოლოგი ყავთ… ისინი ყოველდღიურად აკვირდებიან მათი კანისა და ორგანიზმის მდგომარეობას. არ არსებობს ზუსტი მტკიცებულება, რომ სწორედ კეტო-დიეტის მეშვეობით დაიკლეს ჭარბი კილოგრამები. ამასთანავე ამ დიეტის ეფექტურობა მეცნიერულად დამტკიცებული არ არის, თუმცა მნიშვნელოვანია აღვნიშნოთ, რომ არც მის საწინააღმდეგოდ გამოსულა ვინმე.

დიეტა ბერძნულიდან ითარგმნება როგორც “ცხოვრების წესი”. ის არ წარმოადგენს საკვებში მკაცრ შეზღუდვებს, ის აღნიშნავს თქვენი ცხოვრების წესს, მას თუ როდის იკვებებით, როგორ გძინავთ, მუშაობთ და ისვენებთ!

ინტერვალური სიმშილობა

იაპონელმა მეცნიერმა იოსინორი ოსუმიმ აღმოაჩინა შიმშილის დროს უჯრედის აუტოფაგიის უნარი (უჯრედებ ყველაფერ ძველსა და არასაჭიროს გადაამუშავებს და ახალგაზრდავდება). თუმცა ეს დიეტა არ გახლავთ, ეს წარმოადგენს სამკურნალო შიმშილს, რომელიც ექიმების მეთვალყურეობის დროს, კლინიკაში ხორციელდება, სადაც ისინი გიზომავენ წნევას და აკონტროლებენ ორგანიზმის სხვადასხვა მაჩვენებლებს. ის რასაც სახლში აკეთებთ – უბრალოდ შიმშილობაა.

რატომ არის სახიფათო: ხანგრძივი შიმშილობის შემდეგ, ორგანიზმი “გადარჩენის რეაქციას” რთავს, მას აღარ ყოფნის მიღებული ენერგია. ამიტომ როგორც კი შიმშილობას შეწყვეტთ, ორგანიზმი იმაზე ორჯერ მეტი წონის დაგროვებას დაიწყებს ვიდრე დაიკელით.

რძის პროდუქტებზე უარის თქმა

ახლა მოდურად ითვლება რძის ნაწარმზე უარის თქმა. ეს საფუძვლიანი სვლაა თუ ანალიზები ცააბარეთ და ლაქტოზის აუტანლობა დაგიდგინდათ ან რძეზე გაქვთ ალერგია. ამ შემთხვევაში უარის თქმა სასარგებლოა: გაგიუმჯობესდებათ საკვების მონელება და სახის კანი გაგისუფთავდებათ. რძის პროდუქტებმა მართლა შეიძლება გამონაყარი გამოიწვიონ. თუმცა ტრენდისთვის ბრამდ მიყოლა, ყოველგვარი ანალიზის ჩაბარებისა დ ექიმებთან კონსულტანციის გარეშე, როგორც მინიმუმ უშედეგო იქნება.

რატომ არის მავნებელი: როგორც უკვე დავწერეთ, რაციონის 25% ცილებს უნდა შეადგენდეს. მათ უმეტეს ნაწილს ჩვენ ხაჭოსგან, არაჟნისა და რძისგან ვიღებთ. ამასთანავე კალციუმის სადღეღამისო ნორმის უმეტესობაც ორგანიზმში სწორედ რძის პროდუქტებისგან შედის. რა თქმა უნდა კალცის მირება ვიტამინებდანაც შეიძლება, თუმცა რატომ უნდა შეზღუდოთ საკვებში რძის ნაწარმი თუ მას თქვენთვის ზიანი არ მოაქვს?! რძის პროდუქტები ცელულიტს გაჩენასთან არანაირ კავშირში არ გახლავთ!

დიეტა გლუტენის გარეშე

გლუტენი- საფრთხეს არ წარმოადგენა. მას პურ-ფუნთუშეულშ უმატებენ რათა ხრაშუნა ქერქი მიიღონ. გაითვალისწინეთ, რომ ფუნთუშამ შეიძლება გაგასუქოთ მაგრამ, გლუტენი ამასთან პრდაპირ კავშირში არ გახლავთ. წარწერა პურზე – “გლუტენის გარეშე” უბრალო მარკეტინგული ხრიკია. შეგიძლიათ ამ ფრაზის ინტერპრეტაცია ასე მოახდინოთ – “პური ხრაშუნა ქერქის გარეშე, რომელიც მაინც კალორიულია”. ჯანმრთელი ადამიანი გლუტენს ნორმალურად ითვისებს, აამიანების მხოლოდ 1-2%-ს აქვს დაავდება სახელად ცელიაკია, რომელთა კუჭში გლუტენი იმუნურ რეაქციას იწვევს. ამ სიმპტომით აუცილებლად ექიმს უნდა მიმართოთ!

რატომ არის მავნებელი: ნახშირწყლების სადრეღამისო ნორმა რაცონის 55-70%-ს წარმოადგენს. ეს ენერგიის მნიშვნელოვანი წყაროა, რომელიც საკვებიდან მიიღება. ნახშირწყლებზე უარის თქმით საკვებ ბოჭკოზეც ვამბობთ უარს, რომლებიც მარეგულირებელ გავლენას ახდენენ ბევრ დაავადებაზე, მათ შორის: გულ-სისხლძარღვთა დაავდებებზე, სიმსუქნეზე, მეორე ტიპის შაქრიან დიაბეტზე.

რატომ ვიმატებთ წონაში?

თუ ჰორმონალურ დარღვევებთან არ გვაქვს საქმე, წონის მატების მიზეზს მხოლოდ ერთი რამ წარმოადგენს – ხარჯავთ იმაზე ნაკლებ ენერგიას ვდრე საჭიროა. იდეაში, ყოველდღე ტორტის მირთმევა პრობლემა არ არის, თუ მზად ხართ მარათონი ყოველდღიურად გაირბინოთ. მოდით რეალისტები ვიყოთ – ეს შეუძლიებელია! ამიტომ დაარეგულირეთ რაციონი, დააკვირდით რამდენ კალორიას იღებთ დღეში და რა უნდა აკეთოთ მათ დასახარჯად.

როგორ გავხდეთ?

სქემა უმარტივესია: არსებული წონის ესანარჩუნებლად დახარჯეთ იმდენივე კალორია რამდენსაც მოიხმართ. იმისთვის რომ გახდეთ – დახარჯეთ იმაზე მეტი კალორია ვიდრე იღებთ. კალორიების სადღეღამისო რაოდენობა ინდივიდუალურად გამოთვლება, ის ადამიანის სიმაღლეზე, წონასა და ცხოვრების წესზეა დამოკიდებული. არსებობს ბევრი ფორმულა რომელიც ამ გამოთვლებში დაგეხმარებათ. თუმცა საუკეთესოდ სან-ჟეორის ფორმულა ითვლება:

ქალბატონებისთვის: (10* წონაზე)+(6,25*სიმაღლეზე) – (5* ასაკზე) – 161
მამაკაცებისთვის: (10* წონაზე)+ (6,25* სიმაღლეზე) – (5*ასაკზე) +5

შესაბამისად, 30 წლის, 170 სანტიმეტრსა და 65 კილოგრამის ქალბატონისთვის, ორგანიზმის ფუნქციონირებისთვის საჭირო კალორიების სადღეღამისო რაოდენობა გამოითვლება შემდეგნაირად:
(10 x 65) + (6,25 x 170) — (5 x 30) — 161 = 1 401,5

ფორმულა ითვალისწინებს ფიზიკურ აქტივობასაც, რომლიდან გამომდინარეც მირებულ ციფრს ემატება კოეფციენტი.

• თუ ფიზიკური დატვირთვა არ გაქვთ და მჯდომარე სამსახურში მუშაობთ, მიღებული შედეგი 1,2-ზე გაამრავლეთ
• თუ კვირაში 1-3-ჯერ მსუბუქი გიმნასტიკით ან ძუნძულით ხართ დაკავებული, მიღებული შედეგი 1,375-ზე გაამრავლეთ
• თუ სპორტით კვირაში 3-5-ჯერ ხართ დაკავებული, კალორიების რაოდენობა 1,55-ზე გაამრავლეთ
• თუ კვირაში 6-7-ჯერ სრულყოფილად ვარჯიშობთ მაშინ შედეგი 1,725-ზე უნდა გაამრავლოთ
• და ბოლოს, თუ თქვენი სამსახური ფიზიკურ შრომასთან არის დაკავშირებული და სავარჯიშო პროგრამაში ძალოვანი სავარჯიშოები გაქვთ, თქვენი კოეფიციენტი 1,9 იქნება.

როგორ ვიკვებოთ?

პრაქტიკულად ყველა დაავდების მკურნალობა საკვებ რაციონში ბალანსის შეტანით იწყება. ამასთანავე კვების სხემა მკაცრად განსაზღვრულია და თქვენი ცხოვრების წესზეა ადაპტირებული.

• იკვებეთ რეგულარულად, ყოველ 3-4 საათში. დაიმატეთ ხილის ხემსი;
• იკვებეთ აგიდასთან დამჯდარმა, ტელეფონის, ტელევიზორისა და წიგნის თანხლების გარეშე, ღეჭეთ ნელა.
• ეცადეთ ჯანმრთელი კვების პრინციპს მიყვეთ, მიირთვით მრავალფეროვანი საკვები.
• შეამცირეთ შაქრის რაოდენობა, გაზარდეთ რთული ნახშირწყლების მოხმარება.
• რაციონში შეიტანეთ მრავალფეროვანი ცილა: თევზი, ფრინველ, უცხიმო ხორცი, ზღვის პროდუქტები, თხილეული, პარკოსნები, მზესუმზირა და სოიოს პროდუქტები.
• საკვების დანამატების მირებამდე კონსულტაცია გაიარეთ ექიმთან.
• ეცადეთ მინიმალური ფიზიკური აქტივობით მაინც დაკავდეთ. ისეირნეთ პარკში, მიმართეთ სუნთქვით პრაქტიკებსა და იოგას, ცურვას – ეს ყველაფერი თქვენი ჯანმრთელობის გაუმჯობესებაში დაგეხმარებათ და ქრონიკული დაავადებები რისკსაც შეამცირებს.